Alopecia areata

Wat is alopecia areata?

Alopecia areata is een auto-immuunaandoening die wordt gekenmerkt door niet-verlittekenend haarverlies. Dit uit zich in plotselinge, ronde of ovale kale plekken van de hoofdhuid, baard, wimpers en wenkbrauwen. Naast deze voorkeurslocaties kan ook overige lichaamsbeharing aangedaan zijn. Ongeveer 2% van de bevolking krijgt gedurende het leven te maken met alopecia areata. De aandoening kan op elke leeftijd optreden en varieert in ernst van een enkele kale plek tot volledig verlies van al het haar. Alopecia areata heeft vaak een aanzienlijke psychische impact: vier op de vijf patiënten ervaren een verminderde kwaliteit van leven.

Hoe wordt alopecia areata behandeld?

Bij milde vormen van alopecia areata (minder dan 25% haarverlies) treedt bij ongeveer twee derde van de patiënten spontaan herstel op. Ongeveer 10% ervaart terugkerende episoden van haaruitval. Bij circa 5-10% van de patiënten ontwikkelt alopecia areata zich tot alopecia totalis of universalis, waarbij het haar volledig uitvalt. Sommige patiënten hebben echter een ongunstiger beloop.

De volgende behandelopties kunnen worden overwogen:

Topicale behandelopties:

  • Corticosteroïden (zoals desoximetason of betamethason)
  • Minoxidil
  • Calcipotriol (vitamine D3-analoog)
  • Prostaglandine-analogen (zoals latanoprost of bimatoprost)

Injecties:

  • Triamcinoloninjecties in de hoofdhuid
  • Platelet-Rich Plasma (PRP) injecties in de hoofdhuid
  • Medische microneedling

Orale behandelopties (bij uitgebreide alopecia):

  • Minoxidil in lage dosering
  • Corticosteroïden (zoals prednisolon)
  • Januskinase (JAK)-remmers (zoals baricitinib en ritlecitinib)
  • Klassieke immunosuppressiva (zoals methotrexaat en ciclosporine)

Daarnaast kunnen dithranol en contactimmunotherapie met diphenylcyclopropenon (DPCP) overwogen worden als alternatieve behandelingen. Zink- en biotinesupplementen kunnen mogelijk ondersteunend werken. Ook vitamine D (colecalciferol) kan nuttig zijn, vooral bij een vitamine D-tekort. Indien het haar niet of slechts gedeeltelijk terugkomt, zijn er tegenwoordig uitstekende camouflageopties beschikbaar, zoals haarwerken.

De prognose van alopecia areata is minder gunstig wanneer:

  • Alopecia areata begint in de kindertijd
  • De aandoening langer dan één jaar bestaat
  • Er sprake is van alopecia areata bij eerstegraads familieleden
  • Het om het ophiasis-type gaat (zie onder)
  • Er gelijktijdige nagelafwijkingen bestaan (trachyonychia)
  • Er constitutioneel eczeem in de voorgeschiedenis is.

Bij Kliniek Ebbelaar hebben we ruime ervaring met de (cosmetische) behandeling van alopecia areata. Behandeling met JAK-remmers en klassieke immunosuppressiva bieden wij vanwege de kosten niet aan. Deze behandelingen kunnen via algemene dermatologie poliklinieken worden voorgeschreven.

Hoe ontstaat alopecia areata?

Normaal gesproken worden haarzakjes beschermd tegen aanvallen van het immuunsysteem, het zogenaamde immuunprivilege. Bij alopecia areata raakt dit mechanisme verstoord en valt het immuunsysteem de haarzakjes aan. Hierdoor stopt de haargroei en valt het haar voortijdig uit. Daarom wordt alopecia areata beschouwd als een auto-immuun ziekte.

Genetische factoren spelen eveneens een rol. Zo komt alopecia areata vaker voor binnen bepaalde families. Er zijn minstens 16 genen geïdentificeerd die het risico verhogen. Deze genen zijn betrokken bij het immuunsysteem, de haarkleur en de reactie op stress.

Tot slot spelen ook omgevingsfactoren een rol, zoals (acute) stress en gebeurtenissen met een grote impact op het leven. Infecties, trauma en hormonale veranderingen kunnen mogelijk ook bijdragen aan het ontstaan van alopecia areata.

Welke klachten kan alopecia areata geven?

Alopecia areata veroorzaakt meestal geen lichamelijke klachten, maar heeft vaak een grote psychologische impact, waarbij onder andere angst of depressieve gevoelens kunnen ontstaan. Soms hebben mensen ook:

  • Jeuk op de hoofdhuid
  • Trichodynie: pijn of branderigheid van de hoofdhuid
  • Paresthesieën: tintelingen, prikkelingen of gevoelloosheid van de hoofdhuid
  • Nagelafwijkingen zoals ruwe nagels (trachyonychia), putjes en witte vlekjes op nagels (leukonychia punctata)
  • Halo naevi: hierbij ontstaan een witte ring (halo) rond een moedervlek doordat het immuunsysteem de melanocyten (pigmentcellen) in de moedervlek en de omliggende huid aanvalt.

Bij wie komt alopecia areata voor?

De levenslange kans op alopecia areata is ongeveer 2%. Alopecia areata kan op elke leeftijd optreden, maar begint vaak vóór het 30e levensjaar. De aandoening komt even vaak voor bij mannen als bij vrouwen en huidskleur speelt geen rol. Als alopecia areata voorkomt binnen de familie, neemt de kans toe dat iemand het zelf ook ontwikkelt. Daarnaast komt alopecia areata vaker voor bij mensen met:

  • Vitiligo
  • Atopisch eczeem
  • Lupus erythematosus
  • Tekort aan vitamine D of ijzergebreksanemie (bloedarmoede)
  • Helicobacter pylori infectie
  • Schildklierafwijkingen
  • Polyglandulair auto-immuun syndroom type 1
  • Depressie, angststoornissen en PTSS

Hoe ziet alopecia areata eruit?

Alopecia areata presenteert zich aanvankelijk als één of meerdere gladde, ronde of ovale kale plekken op de hoofdhuid of andere behaarde gebieden. Deze plekken kunnen ook ontstaan in de baard, wenkbrauwen en wimpers. Soms breidt het haarverlies zich verder uit. We onderscheiden daarbij de volgende varianten:

  • Alopecia totalis: volledig haarverlies van de hoofdhuid.
  • Alopecia universalis: volledig haarverlies van het hele lichaam.
  • Ophiasis-type: bandvormig haarverlies aan de achterzijde en zijkanten van de hoofdhuid.
  • Sisaipho-type: haarverlies aan de voorzijde en zijkanten, dat kan lijken op alopecia androgenetica.
  • Diffuse alopecia areata (alopecia areata incognita): snelle, wijdverspreide haaruitval.

Daarnaast kan pigmentverlies (depigmentatie) van haren optreden, waardoor ze wit of grijs worden. Dit wordt poliosis genoemd en komt vaker voor bij uitgebreide vormen zoals alopecia totalis of universalis. Poliosis ontstaat door een auto-immuunaanval op de melanocyten in de haarzakjes. Wanneer haren na een periode van alopecia areata terug groeien, kunnen ze tijdelijk of blijvend wit of grijs blijven door een tekort aan melanineproductie.

Met behulp van trichoscopie (onderzoek met een dermatoscoop) zijn specifieke kenmerken zichtbaar:

  • Zwarte dots: afgebroken haarresten in haarzakjes
  • Uitroeptekenharen: korte haren met een verdikt uiteinde en een dunne haarwortel
  • Afgebroken haren
  • Gele dots: haarzakjes gevuld met talg of hoornmateriaal
  • Vellusharen: korte, fijne, ongepigmenteerde haartjes

Zwarte dots, uitroeptekenharen en afgebroken haren duiden op actieve ziekte. Bij inactieve alopecia areata zijn vooral gele dots zichtbaar. Tijdens hergroei kunnen er vellusharen ontstaan. Deze zijn in het begin meestal wit of grijs, doordat melanineproductie tijdelijk ontbreekt of verminderd is. Daarnaast kunnen tijdens het herstel ook dikkere, gedepigmenteerde haren (tijdelijk of blijvend wit of grijs) ontstaan.

Hoe wordt de diagnose gesteld?

De diagnose wordt gesteld op basis van het klinische beeld en trichoscopie. Alopecia areata moet onderscheiden worden van:

  • Alopecia androgenetica (met name bij het sisaipho-type)
  • Telogeen effluvium (vooral bij het diffuse type alopecia areata)
  • Moth-eaten alopecia (bij secundaire syfilis)
  • Tractie-alopecia
  • Verlittekenende haarziekten (cicatriciële alopecia), zoals lichen planopilaris, frontale fibroserende alopecia, lupus erythematodes (LE) van de hoofdhuid en centrale centrifugale cicatriciële alopecia.

Bij Kliniek Ebbelaar:

  • Beoordelen we het haar ieder bezoek met trichoscopie.
  • Maken we bij ieder bezoek hoge resolutie foto’s met de Visia® om de haarstructuur en het patroon van haarverlies nauwkeurig in kaart te brengen. Hierbij kan sterk worden ingezoomd op de haarzakjes. Zo wordt het effect van de behandeling zorgvuldig gevolgd.
  • Verrichten we eventueel bloedonderzoek om eventuele onderliggende oorzaken uit te sluiten.
  • Er kan eventueel een biopt worden genomen als er onduidelijkheid is over de oorzaak. Dit is echter zelden nodig. 

Bij Kliniek Ebbelaar beoordelen wij zorgvuldig uw haar en bespreken we de meest geschikte behandelingsopties. Wilt u meer weten over de behandelingsmogelijkheden? Neem gerust contact met ons op voor een persoonlijk consult.