Actinische keratose (zonschade)
Wat is actinische keratose?
Actinische keratose, ook wel zonschade genoemd, is een aandoening van de huid waarbij de verhoorning en uitrijping van huidcellen verstoord raakt door langdurige blootstelling aan de zon. Dit leidt tot ruwe, rode, schilferende plekjes op door de zon beschadigde huid, die soms wat kunnen jeuken of gevoelig kunnen zijn.
Actinische keratose gaat meestal niet vanzelf over en de afwijkingen verergeren vaak in de loop der jaren. Actinische keratose kan soms overgaan in plaveiselcelcarcinoom, een vorm van huidkanker.
Hoe ziet actinische keratose eruit?
Actinische keratose begint als kleine, ruwe plekjes die vaak eerst beter te voelen dan te zien zijn. Ze variëren van huidskleurig tot rood en kunnen in de loop der tijd verdikken en gaan schilferen. Actinische keratose ontstaat vooral op zonbeschenen huid, zoals het gezicht en de handen, vaak naast andere tekenen van zonbeschadiging, zoals rimpels en pigmentvlekken.
Actinische keratose kan ook op de lippen voorkomen, dan heet het cheilitis actinica. Soms ontstaat er een hoornachtig uitsteeksel, een cornu cutaneum. Een zeldzame, uitgebreide vorm is dissemineerde superficiële actinische porokeratose.
Hoe ontstaat actinische keratose en bij wie komt het voor?
Actinische keratose ontstaat door langdurige blootstelling aan UV-straling, waardoor het DNA in huidcellen beschadigt. Dit leidt tot abnormale celgroei en verhoorning van de bovenste huidcellen. Afhankelijk van het aantal plekjes is de kans dat binnen 10 jaar een plaveiselcelcarcinoom ontstaat ongeveer 1 tot 10%.
Actinische keratose komt vaker voor bij mensen met een lichte huid, blond of rood haar en blauwe ogen. Het risico neemt toe met de leeftijd: 10 tot 25% van de mensen boven de 40 jaar heeft actinische keratose. Ook beroepen of activiteiten met veel zonblootstelling vergroten de kans.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose wordt meestal gesteld op basis van het klinische beeld en door middel van dermatoscopie, een vergrotende loep met verlichting. Soms is een biopt nodig om huidkanker uit te sluiten. Wij maken foto’s met de Visia® om de plekjes en de behandeling goed te kunnen volgen.
Actinische keratose kan lijken op:
- Plaveiselcelcarcinoom (huidkanker met kans op uitzaaiing)
- Morbus Bowen (oppervlakkige vorm van plaveiselcelcarcinoom)
- Romphuid basaalcelcarcinoom (minder agressieve vorm van huidkanker)
- Verruca seborrhoica (goedaardige ouderdomswrat met ruwe, hobbelige structuur)
- Verruca vulgaris (gewone wrat, veroorzaakt door een virus)
- Benigne lichenoïde keratose (ontstekingsreactie met schilferende, verheven plekjes).
Hoe wordt actinische keratose behandeld?
Behandeling van actinische keratose verbetert de huid en verkleint mogelijk de kans op huidkanker. We behandelen niet alleen de plekjes zelf, maar letten ook op de kwaliteit van de omliggende huid. Dit doen we onder andere met cryotherapie, fotodynamische therapie, chemische peelings, curettage en medische crèmes met imiquimod, 5-fluorouracil, tirbanibuline of vitamine A-zuur. De keuze hangt af van de grootte, uitgebreidheid en locatie van de afwijkingen en het gewenste cosmetische eindresultaat.