Telogeen effluvium
Wat is telogeen effluvium?
Telogeen effluvium is acuut optredend diffuus haarverlies doordat veel haren door een bepaalde trigger te vroeg de groeifase verlaten en in rust gaan. Enkele maanden later volgt plotselinge, gelijkmatig verdeelde uitval, meestal tijdelijk met spontaan herstel. Bij chronisch telogeen effluvium duurt het haarverlies echter langer dan zes maanden. De mentale impact van dit type haaruitval is vaak groot.
Hoe wordt telogeen effluvium behandeld?
Omdat telogeen effluvium vaak spontaan herstelt, is het belangrijkste doel van de behandeling het achterhalen en aanpakken van de onderliggende oorzaak, bijvoorbeeld met bloedonderzoek. Vooral bij chronisch telogeen effluvium kan behandeling zinvol zijn. Combinatietherapieën werken vaak het beste.
Hoe ontstaat telogeen effluvium?
De haargroei verloopt in fasen. Het is een cyclisch proces dat gekenmerkt wordt door een groeifase (anagene fase), een overgangsfase (katagene fase) en een rustfase (telogene fase). Aan het eind van de rustfase valt het haar spontaan uit. In de haarfollikel is dan al een nieuwe haar aanwezig die zich in de groeifase bevindt. Na ongeveer drie weken groeit deze haar door de huid heen naar buiten en begint het haargroeiproces opnieuw. Dit cyclische proces wordt de haarcyclus genoemd.
- Groeifase (anagene fase): Duurt 4 tot 6 jaar op de behaarde hoofdhuid en de groeisnelheid bedraagt ongeveer 0,4 mm tot 1 cm per maand.
- Overgangsfase (katagene fase): Duurt ongeveer 14 dagen, waarin de haarzakjes krimpen en de haargroei stopt.
- Rustfase (telogene fase): Duurt 3 tot 4 maanden, waarna de haren gemakkelijk loslaten en uitvallen door kammen, borstelen of wassen.
Normaal gesproken verliest een volwassene 50 tot 100 haren per dag, en bevindt ongeveer 80% van alle hoofdharen zich in de groeifase. Bij telogeen effluvium stoppen de haren voortijdig met groeien en gaan over in de telogene fase, waarna ze na enkele maanden uitvallen.
Acuut telogeen haarverlies wordt meestal veroorzaakt door aandoeningen waarbij alle lichaamscellen schade of groeivertraging oplopen. Dit leidt tot een plotselinge en merkbare toename van haaruitval. Veelvoorkomende oorzaken zijn:
- Acute stress of trauma: Een heftige gebeurtenis, zoals een operatie, ziekte, auto-ongeluk, bevalling of psychologische stress.
- Crashdiëten of drastisch gewichtsverlies: Plotselinge calorierestrictie kan invloed hebben op de haarcyclus.
- Ernstige ziekte of hoge koorts
- Bloedverlies of bevalling
- Grote hormonale veranderingen
Het haarverlies begint meestal 2 tot 3 maanden na de uitlokkende factor, omdat het haar eerst de telogene fase moet doorlopen voordat het uitvalt. Bij chronisch telogeen haarverlies houdt het geleidelijke, diffuse haaruitval langer dan zes maanden aan zonder spontaan herstel. Het wordt meestal veroorzaakt door mildere, langdurige aandoeningen of tekorten aan voedingsstoffen. Soms is er echter geen oorzaak aan te wijzen. Chronisch telogeen effluvium wordt onder andere gezien bij:
- Schildklieraandoeningen: hyperthyreoïdie en hypothyreoïdie
- Diabetes en HIV
- Tekort aan zink of vitamine D
- Postmenopauzaal, bij oestrogeensuppletie of na het stoppen van anticonceptie.
- Nier- en leverfunctiestoornissen
- Maligniteiten (kanker)
- Auto-immuunziekten: systemische lupus erythematosus, dermatomyositis en arteritis temporalis.
Ook sommige medicijnen, zoals bloeddrukverlagers, cholesterolverlagers, lithium, anti-epileptica, methylfenidaat, dexamfetamine en antidepressiva kunnen haaruitval veroorzaken.
Welke klachten geeft telogeen effluvium?
Telogeen effluvium geeft geen jeuk, pijn of littekens, maar kan psychisch erg belastend zijn. Bij acuut telogeen effluvium is er plotselinge overmatige haaruitval, vooral bij wassen of kammen. Het haar wordt snel dunner en men vindt meer haren in douche, op kussens of kleding. Bij chronisch telogeen effluvium is het verlies subtieler maar langdurig, met merkbare afname van haardichtheid.
Bij wie komt telogeen effluvium voor?
Telogeen effluvium kan op elke leeftijd en bij zowel mannen als vrouwen voorkomen. Bij vrouwen ontstaat het vaak tussen de 30 en 60 jaar, bijvoorbeeld na een bevalling of tijdens de menopauze.
Acuut telogeen effluvium treedt meestal op na ziekte, operatie of hevige emotionele stress. Chronisch telogeen effluvium komt onder andere voor bij langdurige ziekten of bij voedingstekorten (zoals bij een vegetarisch of veganistisch dieet zonder suppletie).
Hoe ziet telogeen effluvium eruit?
Telogeen effluvium geeft meestal diffuus haarverlies over de hele hoofdhuid, zonder kale plekken, jeuk of pijn. In tegenstelling tot alopecia androgenetica en female pattern hair loss is er geen haarminiaturisatie en blijft de haardiameter normaal. Bij lichamelijk onderzoek worden meer haren in de telogene fase gevonden.
Hoe wordt de diagnose gesteld?
De diagnose alopecia androgenetica wordt meestal gesteld op basis van de anamnese, het klinische beeld en beoordeling met een speciale loep (dermatoscoop). Soms wordt bloedonderzoek verricht of een biopt genomen.
Het vaststellen van de oorzaak van telogeen effluvium is essentieel voor gerichte behandeling. Het moet worden onderscheiden van alopecia androgenetica, female pattern hair loss en cicatriciële alopecie, omdat de behandeling verschilt. Telogeen effluvium kan ook samen voorkomen met deze haaraandoeningen.